تاریخچه لیزینگ

لیزینگ دارای تاریخ و سابقه ای کهن و چند هزار ساله است. شاید نتوان زمان دقیق و مشخصی برای سرآغاز کاربرد عملیات اجاره در زندگی بشر یافت. ولی بر مبنای آنچه که از متون باستانی بدست آمده است، اقوام ایلامی و سومری در حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح به نوعی اجاره داری ساده زمین، گاو، آب و تجهیزات کشاورزی می پرداخته اند. تقسیم بندی دوگانه لیزینگ به عملیاتی و مالی اولین بار در دوران رم باستان صورت گرفت. در قرون وسطی اجاره داری کشتیهای تجاری به عنوان یک رشته مهم در مبادلات اعتباری بین مردم مرسوم گردید.

در اروپای قرون میانه، لیزینگ زمین و مستغلات با توجه به قوانین سختگیرانه زمین داری و محدودیتهای شدید خصوصی سازی رونق چشمگیری یافت و به سرعت به ایالات متحده آمریکا منتقل شد. در یادداشتهای روزانه جرج واشنگتن در دهه 1840 موارد متعددی در زمینه لیزینگ کارخانجات و واگنهای راه آهن به چشم می خورد. در همین زمان، لیزینگ واگنهای راه آهن در انگلستان نیز مرسوم گردید و اولین شرکت ثبت شده لیزینگ در ماه مارس 1855 با نام شرکت واگن بیرمنگهام تاسیس شد و به اجاره واگن به معدن داران ذغال و فلزات پرداخت. در اوایل قرن بیستم، لیزینگ ماشین آلات تولید یک محصول خاص نظیر کفش و تجهیزات تلفن خصوصی در انگلستان و آمریکا گسترش یافت.

اولین شرکت مدرن و مستقل صنعت لیزینگ در سال 1952 در شهرسانفرانسیسکو تاسیس شد که تاکنون با نام شرکت بین المللی لیزینگ ایالات متحده به فعالیت ادامه داده است. تاسیس این شرکت را باید سرآغاز تشکیل موسسات مستقل لیزینگ (غیر وابسته به بانکها و یا موسسات مالی) در آمریکا به حساب آورد. زیرا بانکها، طبق قانون فدرال کمیسیون ارز، تا اوایل دهه 1960 از فعالیت لیزینگ به صورت موجر ممنوع بودند. به هر حال رسوخ و رونق لیزینگ در اقتصاد ایالات متحده در شروع دهه 1950 را که با رونق اقتصادی این کشور در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم مقارن گردیده بود، باید سرآغاز تحولات همه جانبه و فراگیر این صنعت به حساب آورد. به همین ترتیب لیزینگ از اوایل دهه 1960 در سرتاسر اروپای غربی گسترش یافت و مقارن با همین سالها به ژاپن رسید.

خوشبختانه رونق و پویایی لیزینگ خیلی زود از محدوده جهان توسعه یافته فراتر رفت و به آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا اشاعه یافت. اولین شرکت لیزینگ در آفریقا در سال 1965 در زیمبابوه تاسیس شد و نخستین آن در هندوستان در سال 1973 بوجود آمد و در این کشور پهناور به آنچنان شکوفایی رسید که در پایان سال 1984 تعداد این شرکتها به بیش از هفتصد شرکت بالغ شد. همگی این شرکتها به اجاره داری اموال منقول نسبتاً کم بها نظیر چرخهای خیاطی اشتغال ورزیدند.

دهه ۸۰ را می‌توان سال‌های رونق و بین‌المللی شدن لیزینگ نامید. مؤسسه مالی بین‌المللی (IFC) وابسته به بانک جهانی نقش ارزنده‌ای در طراحی و استقرار شرکت‌های لیزینگ در جهان داشته است. نتیجه اقدامات حمایتی IFC موجب گردید که صنعت لیزینگ در کشورهای بنگلادش، بوتساوانا، برزیل، کلمبیا، دومنیکن، اکوادور، هندوستان، اندونزی، اردن، کره جنوبی، ملاوی، پاکستان، پرو، فیلیپین، پرتقال، سریلانکا، تایلند، تونس، ترکیه، کشورهایCIS و … توسعه می‌یابد.

شرکت مالی بین المللی (IFC) وابسته به بانک جهانی که با هدف تشویق سرمایه گذاری و رونق اقتصادی در کشورهای جهان سوم تاسیس گردیده است، به سهم خود کوششهای ذی قیمتی برای توسعه لیزینگ در کشورهای در حال توسعه به عمل آورد. کره جنوبی اولین کشوری بود که IFC به مشارکت در صنعت لیزینگ آن کشور پرداخت و شرکت توسعه لیزینگ کره جنوبی را در سال 1977 با حمایتهای عملیاتی و دانش فنی شرکت ژاپنی لیزینگ شرق بنیان نهاد. متعاقب این اقدام صنعت لیزینگ در کشورهای در حال رشد آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا با بهره گیری از حمایتهای مالی و مشورتی IFC به سرعت گسترش یافت.

موسسه فوق طبق آمار اعلام شده از جانب شرکت یورومانی از سال 1977 تا پایان سال 2003 بیش از 1006 میلیون دلار، در 54 کشور در حال توسعه و در 103 شرکت لیزینگ این کشورها سرمایه گذاری کرده است.

گفتنی است که این موسسه در سال 1382 مذاکراتی را با شرکت بانک کارآفرین برای تاسیس یک شرکت لیزینگ برای اجاره اقلام سنگین راهسازی و ساختمانی به عمل آورد.

لیزینگ در ایران

لیزینگ در ایران، مقارن با اشاعه آن در اقتصاد کشورهای آسیایی و آمریکایی لاتین، در اواسط دهه 1970 پدیدار شد. به این ترتیب سال 1975 را باید سال آغاز فعالیت لیزینگ در ایران دانست.

فرانسویان اولین پایه گذاران این صنعت در ایران بوده اند. به این ترتیب سال 1975 را باید سال آغاز فعالیت لیزینگ در ایران دانست. به این گونه که برادران آیسه که در قالب شرکت سیتروئن به تولید محصولات آن شرکت در ایران و داد و ستد با فرانسویان مشغول بودند، با مشارکت موسسه سوسیه جنرال فرانسه، بانک اعتبارات ایران وقت و بعضی سرمایه داران خصوصی، اولین سنگ بنای لیزینگ را با تاسیس شرکت لیزینگ ایران پایه گذاری نمودند.

دو سال بعد دومین شرکت نیز باز با مشارکت فرانسویان و چند بانک داخلی، به نام شرکت آریا لیزینگ که در حال حاضر لیزینگ صنعت و معدن نامیده می شود راه اندازی شد.

شرکتهای خودرو سازی و تعدادی از صاحبان صنایع و افراد مطلع و با تجربه از پیشگامان این تحول بودند.

رشد کمی (ونه کیفی) لیزینگ درسالهای 82-1380 تداوم یافت به طوری که در پایان سال 1382 تعداد شرکتها به 63 فقره و جمع سرمایه گذاری در تاسیس آنها به حدود 600 میلیارد ریال رسید.

جالب توجه آنکه روند تاسیس این شرکتها در سال 83 نیز کماکان حفظ گردید و تاسیس 24 شرکت فقط در پنج ماهه اول سال 83 مجموع تعداد شرکتهای لیزینگ را در کشور به 87 شرکت و جمع سرمایه ثبتی آنها را به حدود 650 میلیارد ریال بالغ گردانید.

بررسی اولیه صنعت لیزینگ به عنوان یک صنعت مدرن مالی، امروزه با حجم وسیعی ، کشورهای صنعتی و در حال توسعه را در بر گرفته است .به هر حال نیاز به تامین منابع مالی ، همانطور که در دنیا متداول است در ایران هم وجود داد و طبیعتاً ما هم در کشورمان همان طوری که از اختراعات و اکتشافات به عمل آمده استفاده می کنیم از این پدیده مالی نیز بهره می بریم. در ایران با توجه به قوانین بانکی بدون ربا، لیزینگ با عقد اجاره به شرط تملیک همخوانی دارد .لیزینگ را روشی می داند که امکان استفاده از دارایی ها را بدون نیاز به مالکیت آنها فراهم می آورد . این پدیده جدید برای اولین بار در کشاورزی توسط سومری ها مورد استفاده قرار گرفته ، در قرون وسطی از لیزینگ برای استفاده از زمین و ساختمان نیز استقاده شده است. لیزینگ پس از بحران سال 1929 در آمریکا و به منظور مقابله با مشکلات مالی و اقتصادی حاکم بر آن کشور به کار گرفته شد اولین شرکت لیزینگ در سال 1952 در آمریکا تاسیس شد و به تدریج بکارگیری این روش طی سالهای دهه 1960 در اروپا و ژاپن آغاز شد .به طور کلی می توان گفت ، لیزینگ ابزار مهمی برای تشویق و ترغیب در امر سرمایه گذاری می باشد و در توسعه اقتصادی کشورها بسیار موثر است، به گونه ای که تا حدود 30درصد از سرمایه گذاری های انجام شده در کشورهای پیشرفته از طریق لیزینگ انجام می شود .شرکت های لیزینگ رتبه دوم اعتبار دهی را دارند . این شرکت ها در کشور ما بسیار جوان هستند و مردم و حتی مسولان با ساز و کار آن آشنایی ندارند و ما موظفیم که فعالیت آنها را معرفی نمائیم . کمک به شرکتهای یاد شده به طور قطع نقش کلیدی در برنامه های رشد اقتصادی و نگاه توسعه ای خواهد داشت و با توجه به انتظاراتی که در برنامه چهارم آمده ، بخشی از این انتظارات باید توسط آنها ایفا گردد .

مروری بر تاریخچه لیزینگ در ایران:

سال	واقعه مهم
1354	تشکیل اولین شرکت لیزینگ در ایران با عنوان شرکت لیزینگ ایران با مشارکت فنی و مالی فرانسویان
1356	تاسیس دومین شرکت لیزینگ با عنوان آریا لیزینگ (بعدها به شرکت لیزینگ صنعت و معدن تغییر نام داد) با همکاری موسسه مالی فرانسوی Sliball Iternationale
دوران وقوع انقلاب اسلامی ۱۳۶۰–۱۳۵۷	رکود نسبی فعالیت های لیزینگ به دلیل دگرگونی در ساختار اقتصادی و سیاسی کشور
1360	ملی شدن دو شرکت لیزینگ ایران و آریا لیزینگ (صنعت و معدن فعلی)
1362	تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا و مشروعیت لیزینگ در قالب عقد اجاره به شرط تملیک
1373	ورود بخش خصوصی به عرصه لیزینگ با تاسیس شرکت پارس لیزینگ
1381	تاسیس انجمن لیزینگ ایران (این انجمن از سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را تحت نظر اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با عضویت شرکت های عمدتا کوچک متعلق به بخش خصوصی آغاز کرد)
1383	– تصویب و ابلاغ قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی و فراهم شدن امکان فعالیت سازمان یافته شرکت های لیزینگ به صورت موسسات اعتباری غیر بانکی – ورود شرکت لیزینگ ایران و شرکت لیزینگ صنعت و معدن به بازار بورس اوراق بهادار
1384	متوقف شدن ثبت شرکت های لیزینگ در اداره ثبت شرکتها در پی اجرای سیاست های نظارتی بانک مرکزی
1385	تاسیس کانون شرکت های لیزینگ ایران (با عضویت شرکت های لیزینگ بزرگ و مطرح) ابلاغ سقف نرخ سود ۱۷ درصد برای لیزینگ ها
1386	تصویب دستورالعمل نحوه تاسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت های لیزینگ از سوی بانک مرکزی
1387	استفاده لیزینگ ها از عقود دیگری غیر از اجاره (فروش اقساطی، مشارکت مدنی)
1388	تصویب محدودیت هایی برای میزان سهام داری بانک ها در لیزینگ ها و منع لیزینگ ها از ورود به بخش ساختمان های مسکونی
1390	اتخاذ سیاست های انقباضی پولی در بسته سیاسی – نظارتی بانک مرکزی
1394	مجمع عمومی موسسین انجمن ملی لیزینگ ایران و انحلال کانون و انجمن لیزینگ قبلی
1395	– تاسیس و شروع فعالیت انجمن ملی لیزینگ ایران – تصویب دستورالعمل جدید لیزینگ در جلسه ۱۴/۱۰/۹۵ شورای پول و اعتبار