تامین مالی جمعی (کراد فاندینگ)
روشی نوین در حوزه تامین مالی است. این روش در جهان بسیار مورد توجه کسب و کارها و همچنین سرمایه گذاران قرار گرفتـه و مدتی است در ایران نیز رونق پیدا کرد‌ه است. تامین مالی جمعی روشی است که با مشارکت تعداد زیادی سرمایه گذار، تمام یا بخشی از سرمایه مورد نیاز یک طرح، پروژه یا یک فعالیت مشخص جمع آوری می‌شود. وجوه جمع آوری شد‌ه در نهایت در اختیار متقاضی تامین مالی قرار می‌گیرد.
تامین مالی جمعی چیست؟
تامین مالی جمعی که ترجمه فارسی Crowdfunding است و ممکن است در برخی منابع نیز سرمایه گذاری جمعی نامید‌ه شود، به تامین وجوه نقدی مورد نیاز یک کسب و کار و یا موسسه برای شروع یا ادامه یک فعالیت، پروژه و یک طرح گفتـه می‌شود. همانطور که از نام آن پیداست کراد فاندینگ (Crowdfunding) از ترکیب دو واژ‌ه Crowd به معنی جمع و جمعیت و همچنین funding به معنی تامین مالی تشکیل شد‌ه است. این نکته خود نشان می‌دهد که سرمایه مورد نیاز متقاضیان این روش تامین مالی، از تعداد بسیار زیادی از سرمایه گذاران جمع آوری می‌شود و در ازای آن سود نقدی، سهام یا هر نوع پاداش دیگری دریافت می‌کنند.
لازم به ذکر است که تامین مالی جمعی تنها به حوزه فعالیت های اقتصادی محدود نمی‌شود و فعالیت‌های نیکوکارانه و خیرخواهانه نیز از این طریق می‌توانند تامین مالی شوند. بنابراین می‌توان گفت علاوه بر کسب و کارهای کوچک و متوسط (SME)، استارتاپ‌ها، طرح‌ها دانش بنیان، طرح‌های حوزه زیست فناوری، نانو، فناوری مالی، اینترنت اشیاء، سخت افزار، بازی و سرگرمی، محتوا، آموزش، خدمات کسب و کار، خدمات شهری، گردشگری، محیط زیست، پزشکی و سلامت نیز می‌توانند از طریق پلتفرم تامین مالی جمعی دارای مجوز از سازمان بورس (سکوها) تامین مالی شوند.
چرا تامین مالی جمعی؟
تامین مالی پروژه و یا توسعه کسب و کار یکی از مهم ترین مسائلی است که صاحبان کسب و کار و شرکتهای بزرگ و کوچک بسیار با آن سروکار دارند. تا چندی پیش تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها تنها برای شرکتها و موسسات بزرگ میسر بود و کسب و کارهای کوچک و متوسط (SME) تنها از طریق دریافت وام بانکی یا سرمایه گذار جدید می‌توانستند برای جمع آوری وجوه مورد نیاز خود اقدام کنند که در بسیاری مواقع با مشکلات زیادی مواجه بودند. خوشبختانه این رویه با وجود کراد فاندینگ دچار تحول بزرگی شد‌ه است و تامین مالی برای این دسته از بنگاه‌های اقتصادی و حتی استارتاپ‌ها در مدت زمانی بسیار کم میسر شد‌ه است.
تاریخچه کراد فاندینگ
شاید بتوان گفت تامین مالی جمعی برای کسب و کارها به شکل امروزه آن را می‌شناسیم اولین بار در سال 2006 و توسط یک کارآفرین به نام مایکل سالیوان مطرح شد که از این روش برای تامین مالی شرکت خود استفاده کرد. پس از استقبالی که از این روش تامین سرمایه به خصوص پس از سال 2008 و در زمان رکود بزرگ اتفاق افتاد به تدریج در میان اقتصادهای دنیا نیز پذیرفتـه شد. این روش در کشور ما نیز مورد توجه قرار گرفتـه است و در سال 1397 دستورالعمل تامین مالی جمعی به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار رسید. همچنین در سال 1398 نیز دستورالعمل اجرایی نحوه انتقال گواهی شراکت در تامین مالی جمعی با پیشنهاد شرکت فرابورس ایران به تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
سازوکار تامین مالی جمعی چگونه است؟
پیش از اینکه سازوکار تامین مالی جمعی را شرح بدهیم لازم است که با چند اصطلاح مهم تامین مالی جمعی آشنا شوید که در کل فرآیند کراد فاندینگ بسیار با آن‌ها مواجه خواهید شد.
عامل: به شخص حقوقی گفتـه می‌شود که طبق الزامات دستورالعمل مذکور، اقدام به تامین مالی جمعی برای متقاضی می‌کند.
متقاضی: به شخص حقوقی گفتـه می‌شود که به منظور تامین منابع مالی برای طرح، پروژه یا فعالیت مشخص، به عامل مراجعـه می‌کند.
طرح: به فعالیتی می‌گویند که متقاضی برای انجام آن، اقدام به تامین مالی جمعی می‌کند.
گواهی شراکت: ورقه بهاداری است که در تامین مالی جمعی به صورت الکترونیکی منتشر می شود و از ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار معاف است.
مزایا و معایب کراد فاندینگ
مسلما هرکدام از روشهای تامین مالی چه تامین مالی از طریق بدهی مانند وام بانکی یا انتشار اوراق باشد و چه روشهای تامین مالی مبتنی بر سرمایه مانند انتشار سهام، انتشار واحدهای صندوق های جسورانه باشد مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
مزایای کراد فاندینگ
این مزایا هم شامل حال سرمایه گذاران و هم متقاضیان تامین مالی جمعی می شود که شامل:
- امکان تامین مالی برای شرکتهای کوچک و متوسط و حتی استارتاپ ها
- بازاریابی کم هزینه برای متقاضیان طرح های تامین مالی
- سرعت بالاتر در تامین مالی و هزینه کمتر نسبت به عموم روشهای تامین مالی
- بازدهی بالاتر برای سرمایه گذاران نسبت به بانک و برخی دیگر از سرمایهگذاریها
- امکان انتخاب طرح مورد نظر نسبت به صندوق های VC 6- نظارت بر حسن اجرای طرح ها توسط نهادهای مالی، شفافیت و کارآمدی
ریسک‌های کراد فاندینگ
به فراخور شرایط هر روش تامین مالی، می‌توان انتظار وجود ریسک‌هایی در آن داشت. خوب است هر سرمایه گذار یا متقاضی نسبت به این ریسک‌ها آگاهی کامل داشته باشد. در حال حاضر تامین مالی جمعی در ایران از نوع مشارکت است. بدین معنی است که سرمایه گذاران در سود و زیان طرح شریک هستند. شاید از این مطلب اینطور برداشت شود که ریسک این قبیل سرمایه گذاری‌ها بسیار زیاد است و امکان از دست رفتن سرمایه وجود دارد.
وجود نهادهای مالی خبره و دیگر نهادهای عامل و نظارت در اجرای اینگونه طرح‌ها، باعث می‌شود ریسک این سرمایهگذاریها به حداقل ممکن برسد. همچنین دریافت وثایق قابل اتکا از شرکتها و تولیدکنندگان به منظور اطمینان بیشتر نیز پیش‌بثینی شد‌ه است. علاوه بر این‌هل عمدتا طرح‌هایی توسط عامل بررسی و تایید می شود که از نوع تولید و فروش باشند تا در صورت موفقیت‌آمیز نبودن طرح امکان فروش موجودی و بازگشت سرمایه به همراه بخش زیادی از سود وجود داشته باشد. بنابراین توصیه می شود در انتخاب عامل تامین مالی جمعی و طرح مورد نظر توجه زیادی داشته باشید.
